Artykuły

Witam,

W styczniu 2011 r. urodziłam córkę. Ojciec biologiczny jej nie uznał i dlatego złożyłam w sądzie pozew o ustalenie ojcostwa. Mam pytanie odnośnie nazwiska mojej córki. Czy mogę zwrócić się do sądu, aby sąd ustalił, że córka będzie nosiła moje nazwisko? Zaznaczę, że wystąpiłam o to, aby ojciec nie miał władzy rodzicielskiej nad córką. Bardzo nie chcę, aby moja córka nosiła nazwisko swojego ojca, tym bardziej, że mieszka on w oddalonej o 500 km miejscowości i jak oświadczył, w ogóle nie ma zamiaru interesować się tym dzieckiem (w co niestety jestem skłonna uwierzyć).

Dziękuję, Aneta

Szanowna Pani,

Kwestia nazwiska dziecka nie jest uzależniona od tego czy ojciec będzie posiadał władzę rodzicielską nad Pani córką, czy nie będzie posiadał tej władzy.

Kwestie nazwiska dziecka w razie jego uznania przez ojca, jak również w sytuacji, w której ustalenie ojcostwa następuje w drodze orzeczenia sądowego uregulowane są w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.

Jak wskazuje art. 89 § 1 KRO, jeżeli ojcostwo zostało ustalone przez uznanie, dziecko nosi nazwisko wskazane w zgodnych oświadczeniach rodziców, składanych jednocześnie z oświadczeniami koniecznymi do uznania ojcostwa. Rodzice mogą wskazać nazwisko jednego z nich albo nazwisko utworzone przez połączenie nazwiska matki z nazwiskiem ojca dziecka. Jeżeli rodzice nie złożyli zgodnych oświadczeń w sprawie nazwiska dziecka, nosi ono nazwisko składające się z nazwiska matki i dołączonego do niego nazwiska ojca. Do zmiany nazwiska dziecka, które w chwili uznania już ukończyło trzynaście lat, jest potrzebna jego zgoda.
Natomiast stosownie do § 2 art.89 KRO, w razie sądowego ustalenia ojcostwa sąd nadaje dziecku nazwisko w wyroku ustalającym ojcostwo, stosując odpowiednio przepisy § 1. Jeżeli dziecko ukończyło trzynaście lat, do zmiany nazwiska jest potrzebna jego zgoda.

Jak wynika z powyższych przepisów, w przypadku uznania dziecka przez ojca (może to nastąpić w czasie postępowania o ustalenie ojcostwa), jak również w przypadku sądowego orzeczenia o ustaleniu ojcostwa, Pani córka może nosić:

1. nazwisko matki (np. Nowak) - w przypadku, w którym oboje rodzice zgodnie wskażą, że chcą by dziecko nosiło takie nazwisko
2. nazwisko ojca (np. Kowal) - w przypadku, w którym oboje rodzice zgodnie wskażą, że chcą by dziecko nosiło takie nazwisko
3. składające się z nazwiska ojca i dołączonego do niego nazwiska matki (np. Kowal-Nowak) - w przypadku, w którym boje rodzice zgodnie wskażą, że chcą by dziecko nosiło takie nazwisko
4. składające się z nazwiska matki i dołączonego do niego nazwiska ojca (np. Nowak-Kowal) - w przypadku, w którym boje rodzice zgodnie wskażą, że chcą by dziecko nosiło takie nazwisko oraz w przypadku kiedy rodzice nie złożą zgodnych oświadczeń co do nazwiska dziecka

Tak więc, jeżeli ojciec dziecka po ustaleniu ojcostwa nie zgodzi się na to, aby dziecko nosiło Pani nazwisko to sąd nie będzie miał wyboru i nada Pani córce nazwisko składające się z Pani nazwiska i dołączonego do niego nazwiska ojca dziecka.

Należy też pamiętać, że po ustaleniu nazwiska dziecka, będzie Pani mogła w przyszłości wystąpić do urzędu stanu cywilnego o zmianę nazwiska dziecka na zasadach ogólnych. Kwestie zmiany nazwiska reguluje Ustawa z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 220, poz. 1414 ze zm.).

Jak wskazuje art. 4 ust. 1 tej ustawy, zmiany imienia lub nazwiska można dokonać wyłącznie z ważnych powodów, w szczególności gdy dotyczą zmiany:

1. imienia lub nazwiska ośmieszającego albo nielicującego z godnością człowieka
2. na imię lub nazwisko używane
3. na imię lub nazwisko, które zostało bezprawnie zmienione
4. na imię lub nazwisko noszone zgodnie z przepisami prawa państwa, którego obywatelstwo również się posiada

Art. 9 ust. 1 ustawy wskazuje, iż zmiana imienia lub nazwiska następuje na pisemny wniosek osoby ubiegającej się o zmianę.

Zmiana imienia lub nazwiska małoletniego dziecka następuje na pisemny wniosek przedstawiciela ustawowego dziecka (art. 9 ust. 2 zd. 1).

Jednak jeżeli ojciec będzie posiadał władzę rodzicielską (choćby ograniczoną) to wówczas ojciec dziecka będzie musiał wyrazić zgodę na zmianę nazwiska. Jak bowiem wskazuje art. 8 ust 2 ustawy, zmiana nazwiska jednego z rodziców rozciąga się na małoletnie dzieci pod warunkiem, że drugi z rodziców wyraził na to zgodę, chyba że nie ma on pełnej zdolności do czynności prawnych, nie żyje lub nie jest znany albo jest pozbawiony władzy rodzicielskiej. Jeżeli w chwili zmiany nazwiska dziecko ukończyło 13 lat, do zmiany nazwiska dziecka jest potrzebne także wyrażenie zgody przez dziecko.

Zgoda dziecka oraz drugiego z rodziców na zmianę nazwiska dziecka powinna zostać wyrażona osobiście przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub w formie pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym. Osoby zamieszkałe za granicą mogą wyrazić zgodę za pośrednictwem konsula Rzeczypospolitej Polskiej (art. 8 ust. 4).

W przypadku braku porozumienia między rodzicami dziecka, każde z nich może zwrócić się do sądu opiekuńczego o wyrażenie zgody na zmianę nazwiska dziecka (art. 8 ust. 3). Ten przepis ustawy o zmianie imienia i nazwiska jest zgodny z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Art. 97 § 1 KRO wskazuje, że jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania.
Natomiast § 2 art. 97 KRO mówi, iż o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie; w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy.

W przypadku ubiegania się o zmianę nazwiska dziecka należy wykazać, że istnieją ważne powody złożenia takiego wniosku. Jeżeli kierownik urzędu stanu cywilnego uzna, że takie powody nie istnieją to wówczas wyda decyzję odmowną.

Należy też wskazać, że orzeczenie sądu opiekuńczego zastępujące zgodę rodzica na zmianę nazwiska dziecka nie jest wiążące dla kierownika urzędu stanu cywilnego (mimo zgody sądu kierownik USC może wydać decyzję odmowną), ale w praktyce jest tak, że jeżeli sąd zgodzi się na zmianę nazwiska dziecka to wówczas kierownik USC też się zgadza.

Ważnymi powodami zmiany nazwiska dziecka mogą być te związane z identyfikacją rodzinną dziecka (np. dziecko nie zna ojca, nie rozumie dlaczego nosi nazwisko inne niż matka), utożsamianiem się dziecka z rodziną, możliwością osłabienia więzów rodzinnych w związku z tym, że dziecko nosi inne nazwisko niż matka, trudnościami w środowisku (inne dzieci dokuczają dziecku ze względu na to, że nosi inne nazwisko niż matka), itp.

O wiele łatwiej będzie uzyskać pozytywną decyzję kierownika USC w przypadku kiedy ojciec dziecka będzie pozbawiony władzy rodzicielskiej, nie będzie się kontaktował i interesował dzieckiem, nie będzie więzi łączących córkę z ojcem.

Polecałbym też wstrzymanie się z wystąpieniem z wnioskiem o zmianę nazwiska dziecka, w przypadku gdyby ojciec nie wyrażał na to zgody, przez jakiś okres (najlepiej kilka lat, np. do chwili pójścia dziecka do przedszkola - wcześniej dziecko zazwyczaj nie ma silnej identyfikacji ze swoim nazwiskiem).

Stan prawny na dzień 14.05.2011 r.