Artykuły

Zostałem wraz z bratem pozwany przez bank o zapłatę kwoty 40000 zł. Zadłużenie to wynik pożyczki jaką zaciągnęła i której nie spłaciła nasza mama, która zmarła 2 lata temu.
Pożyczkę mama zaciągnęła 12 lat temu. Spadek odziedziczyliśmy po połowie. Przyjęliśmy z bratem spadek wprost (nie złożyliśmy niestety oświadczenia o odrzuceniu spadku lub przyjęciu go z dobrodziejstwem inwentarza).
Mama miała mieszkanie. Zawarłem z bratem umowę – ja z zrzekam się na jego rzecz wkładu do mieszkania spółdzielczego lokatorskiego, a brat zobowiązuje się spłacić długi mamy. Mieszkanie mamy było jedynym jej majątkiem.
Czy jeżeli przedstawię umowę z bratem w sądzie to sąd oddali pozew jaki został złożony przeciwko mnie? Brat w umowie zobowiązał się spłacać długi, a ja mu w zamian przekazałem wkład o wartości 180000 zł i nie robiłem przeszkód przed nabyciem przez niego spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu.

Bogdan

Szanowny Panie,

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż długi spadkodawcy mimo, iż wchodzą w skład spadku po zmarłym to nie podlegają podziałowi. Podziałowi podlegają wyłącznie aktywa spadku.

Sąd Najwyższy w orzeczeniach z dnia 26 stycznia 1972 r. sygn. akt. III CRN 477/71 (OSPiKA 1972, nr 9, poz. 174), z dnia 12 stycznia 1978 r., sygn. akt. III CRN 333/77 (niepublikowane) i z dnia 20 września 2000 r., I CKN 295/00 (OSNC 2001, nr 2, poz. 32) wyraźnie wskazał, iż w postępowaniu działowym nie można dzielić długów spadkowych.
Podobnie wspólne długi małżonków nie podlegają podziałowi przy dokonywaniu podziału majątku wspólnego małżeńskiego.

Umowa jaką Pan zawarł z bratem jest bezskuteczna względem banku. Umowa w której spadkobiercy dzielą długi ma znaczenie tylko dla stosunków pomiędzy spadkobiercami (a nie spadkobiercami i wierzycielem). Dlatego też bank może żądać spłaty długu również od Pana jako spadkobiercy mamy na zasadach ogólnych określonych w art. 1034 Kodeksu cywilnego.

Art. 1034 § 1 KC wskazuje, iż do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe. Jeżeli jeden ze spadkobierców spełnił świadczenie, może on żądać zwrotu od pozostałych spadkobierców w częściach, które odpowiadają wielkości ich udziałów.
W Pana przypadku ze względu na to, że została zawarta umowa o dział spadku (w wyniku której bratu przypadł wkład mieszkaniowy bez spłaty na Pana rzecz) zastosowanie będzie miał § 2 art. 1034 KC stosownie do którego od chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe w stosunku do wielkości udziałów.

Tak więc w stosunku do banku ponosi Pan odpowiedzialność za połowę nabytego w spadku zobowiązania mamy w stosunku do banku. Sąd nie może na podstawie umowy o dział spadku jaką zawarł Pan z bratem oddalić powództwa względem Pana i bratu nakazać spłatę całego zadłużenia.

Umowa pomiędzy Panem, a bratem ma to znaczenie, że po spłacie Pana zadłużenia wobec banku będzie Pan mógł domagać się od brata zwrotu tej spłaconej bankowi kwoty. Tak jak już wspominałem umowa o dział spadku, w wyniku której wkład mieszkaniowy przypadł bratu, który jednocześnie zobowiązał się spłacić długi spadkowe, wywołuje skutki wyłącznie pomiędzy Panami.

Na marginesie radziłbym sprawdzić czy roszczenie banku nie jest przedawnione. Jak pisze Pan w pytaniu mama zawarła umowę pożyczki 12 lat temu, jeżeli więc do tej pory bank nie dochodził spłaty długu od mamy to istnieje duże prawdopodobieństwo, że roszczenie banku jest przedawnione.

Przedawnienie roszczenia powoduje, że staje się ono tzw. roszczeniem naturalnym. Przedawnienie nie powoduje umorzenia czy wygaśnięcia zobowiązania lecz powoduje, że wierzyciel nie jest w stanie wyegzekwować należności na drodze postępowania sądowego. Jeżeli wierzyciel wystąpi o zapłatę zobowiązań, a Pan podniesie zarzut przedawnienia to sąd oddali taki pozew nawet jeżeli okaże się, że jest Pan odpowiedzialny za długi swojej zmarłej mamy.
Art. 117 § 2 KC wskazuje, iż przedawnienie roszczenia polega na tym, iż  po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia.

Roszczenie banku przedawnia się z upływem 3 lat od daty wymagalności (dat, w których poszczególne raty miały być płacone zgodnie z harmonogramem spłaty pożyczki lub daty wymagalności całej pożyczki w związku z wypowiedzeniem umowy pożyczki).
Jak wskazuje art. 118 KC, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata.
Działalność banków związana z udzielaniem kredytów i pożyczek niewątpliwie jest działalnością gospodarczą i dlatego roszczenie z tytułu pożyczki przedawnia się z upływem 3 lat.

Aby móc podnieść zarzut przedawnienia w sprzeciwie od nakazu zapłaty należałoby sprawdzić czy nie nastąpiło przerwanie biegu przedawnienia.

Zgodnie do art. 123 § 1 KC, bieg przedawnienia przerywa się:

1. przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia
2. przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje
3. przez wszczęcie mediacji

Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo (art. 124 § 1 KC).

Należy też pamiętać, iż stosownie do art. 125 § 1 KC, roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd, przedawnia się z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu.

Warto przeanalizować sprawę pod kątem ewentualnego przedawnienia roszczenia banku – z mojego doświadczenia wiem, że banki czy firmy windykacyjne bardzo często pozywają dłużników o zapłatę zobowiązań przedawnionych.

Stan prawny na dzień 22.09.2012 r.